Oedeem, 3 vormen

Als er vocht uit de bloedbaan is getreden en er moeilijk in kan terugkeren spreken we van lymfe-oedeem. De voeten worden dik (je ziet de sokrand in de benen staan  of vingers worden dik (ringen zitten strak) als de arm langer hangt of als het erg warm is. In het hoofd of de romp kan er ook teveel vocht uittreden. Dit zie je vaak niet meteen. Bij gezonde mensen herstelt zich dit vanzelf en loopt het losse vocht of lymfe via een gebied bij het sleutelbeen de bloedbaan in. Bij ziekten, na ongevallen of operaties gaat dit soms niet meer vanzelf en is hulp nodig om het uitgetreden vocht weer terug in de vaten te voeren.

Het vocht buiten de bloedbaan heet lymfe. Het is vocht dat om elke cel zit als een soort badje. Kleine badjes vormen banen en stromen. In de banen zitten stations; de lymfeklieren die dit vocht analyseren en er slimme dingen mee doen. Lymfeklieren vormen zelf ook cellen om bijvoorbeeld bacteriën te pakken, stoffen te markeren die later door de nieren worden uitgescheiden en ze maken cellen voor het immuunsysteem. Andere organen die belangrijk zijn bij de lymfecirculatie zijn de milt en de thymus. Bij stagnatie van de stroming van het vocht rond de cellen of een grote opstopping in de lymfebanen moet de onderliggende oorzaak eerst worden opgespoord. Pas daarna kan er eventueel drainage worden toegepast. Lymfevocht dat vies is, veel eiwitten bevat, stroomt het langzamer. Lymfeklieren moeten dan harder werken om het te filteren en voelen dan dik aan. Iemand die verkouden is heeft vaak opgezette lymfeklieren in de hals, omdat die druk bezig zijn te filteren en daarbij het immuunsysteem ondersteunen.

Soms kan eiwitrijke lymfe, wat niet goed stroomt, pitting oedeem geven ( putjes in uw huid die blijven zitten). Dan moet dat eerst zachter worden gemaakt, bijv. door drainage met als toevoeging compressiemiddelen die de massage voortzettend terwijl u beweegt. Voorbeeld: jovipak of mobiderm

De hydroloog Vodder heeft hier veel onderzoek naar gedaan, met als belangrijke conclusie dat de omgeving waarin de cel leeft gezond moet zijn met stromend vocht voor toevoer van voedsel en afvoer van afvalstoffen. Mensen bestaan voor 70% uit vocht. Het is van levensbelang om dit goed en gezond te laten stromen.

Onzichtbaar lymfoedeem is er bijvoorbeeld bij een hersenschudding of een diepliggend litteken in de buik. Zichtbaar lymfoedeem is er vaak na bestraling, operatie of een trauma. Veel informatie is te vinden bij het Nederlands Lymfoedeem Netwerk.

Bij een trage bloeddoorstroming van de benen heeft u mogelijk last van:

• moeheid bij lang staan
• zware benen bij slenteren
• zwelling van de enkels bij afhangende benen (lang autorijden, vliegen, zitten, staan)
• rusteloze benen bij liggen met name in een warm bed ('restless legs')
• dikkere of meer zichtbare bloedvaatjes rond de enkels of in de knieholten aan het eind van de dag
• zichtbare spataderen

Hierbij stroomt het bloed niet goed terug naar uw hart. Het hart kan dit bloed niet naar de longen pompen om zuurstof te "halen".  Dat gebeurt bij spataderen, trombose of chronische, veneuze insufficiëntie. Met vaatoefeningen,massagetechnieken en goede compressie kunnen deze klachten sterk verminderen en wordt de terugstroom naar het hart gestimuleerd.

Mensen met een staand beroep zoals fysiotherapeuten, kappers, beveiligers en winkelpersoneel, kunnen ter preventie van veneus oedeem steunkousen dragen. Sporters, vooral lopers, gebruiken ook compressiekousen voor een beter herstel tijdens een lange duurloop of ter preventie van blessures.

Lipoedeem is een pijnlijke, symmetrische, erfelijke vermeerdering van onderhuids vetweefsel met oedeem vorming. Hierbij zijn er meer vetcellen en de grootte van de vetcellen is toegenomen. Deze aandoening komt voornamelijk voor bij vrouwen. Soms speelt androgeen( testosteron) gebrek of een verhoogde oestrogeenspiegel een rol. De eerste tekenen van lipoedeem kunnen in de puberteit, na een zwangerschap of rond het dertigste tot veertigste levensjaar optreden. Bij lipoedeem zijn de armen, benen, billen en heupen aangedaan, de rest van het lichaam is slank. De handen, vingers, voeten en tenen zijn nooit aangedaan. Er is een sterk verschil tussen de proportie van de romp en die van de armen en benen. De oorzaak van lipoedeem is nog onbekend. Er wordt gedacht aan familiaire aanleg of hormonale invloed. Er kan bij lipoedeem ook lymfoedeem ontstaan doordat de vetmassa de lymfevaatjes dicht duwt waardoor er geen afvoer van vocht meer is.

Er zijn drie stadia van vet- of lipoedeem:

• Stadium 1: cellulitis, fijn knoppig huidoppervlak
• Stadium 2: grovere Cellulitis, grover huidoppervlak, grotere putjes
• Stadium 3: grote deformerende vetzakken

Lipoedeem kan de volgende klachten geven, vaak bij de benen, soms bij de armen:

• spanningsgevoel
• druk- en aanrakingspijnen, ook bij lichte druk
• gevoelig voor koude
• bewegingsklachten, artrose
• afvallen helpt niet: armen en benen blijven dik, alleen de romp en gezicht worden dunner
• kledingmaat van onder- en bovenlichaam kunnen twee tot drie maten verschillen.

Verschil tussen lipoedeem en lipohypertrofie
Het verschil zit in de samenstelling en bouw van het weefsel. Lipohypertrofie is een (pathologische) vergroting van de vetcelkamers en geeft in de regel geen klachten, behalve dan de cosmetische klachten. Lipoedeem is zoals het woord al zegt, een ophoping van vocht (oedeem) in de huid waar de vergrote vetkamers de reabsorptie van het weefselvocht belemmeren. Door deze belemmering ontstaat er een druk in het weefsel dat als pijn wordt ervaren.

Wat te doen
Bij lipoedeem helpt manuele lymfedrainage alleen als ondersteuning vanaf stadium 2. Sporten met compressie, bijvoorbeeld aerobics, steps, wandelen, fietsen, of zwemmen helpen in stadium 1 en 2. Afvallen helpt niet, maar zorgt wel voor een gezond BMI.

Patienteninformatie vindt u op de website van Tilly Smidt.

Er is een richtlijn lipoedeem sinds 2014

Klik op Master scriptie Nele Laleman: Lipoedeem 2011-2012 hier staat nog meer officiële informatie.